Sự hình thành, địa chất, vị trí địa lý và khí hậu thủy văn Vườn Quốc Gia Ba Vì

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 60 km về phía Tây Bắc, Ba Vì là một dãy núi được hình thành từ rất lâu trong quá trình tạo sơn, chạy dọc theo hướng Tây Bắc – Đông Nam.

          Theo các nghiên cứu khoa học, dãy núi Ba Vì được tạo lập bởi sự xâm thực, chia cắt các thềm đá gốc nền cổ sông Hồng. Địa chất ở Ba Vì rất bền vững, được hình thành từ những cuộc chuyển động kiến tạo xảy ra vào khoảng 200 triệu năm về trước, thuộc các cánh cung Đông Dương và Nam Hoa. Núi Ba Vì được nghi ngờmột thời là đáy của một dòng sông cổ do quá trình vận động tạo sơn cách đây hàng triệu năm về trước đã bị đẩy lên cao hình thành nên núi Ba Vì. Tầng đá cuội trầm tích dưới đáy sông được kết hợp với mác ma phun trào đã được hình thành nên phần địa chất chính toàn khối và 03 đỉnh của núi. Chính nhờ sự kết cấu vững trãi của nền địa chất, Ba Vì đã sừng sững với non sông từ thủa ông cha dựng nước. Thế núi có đỉnh nhọn như mác thường là chỉ với các khối núi kiến tạo từ nền đá vôi cổ, cằn cỗi ít cây cối mọc, nhưng Ba Vì rất đặc biệt, vừa có dáng hùng vĩ lại có thảm thực vật xanh quanh năm.

          Ba Vì chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa đông lạnh. Khí hậu núi Ba Vì trong lành mát mẻ, nhiệt độ giảm dần theo độ cao. Ở độ cao 500-700m, nhiệt độ trung bình năm khoảng 19-20 độ C. Lên đến độ cao 900-1000 m, nhiệt độ trung bình năm giảm còn 18 độ C. Khí hậu Ba Vì điển hình bởi sương mù bao phủ gần như quanh năm. Từ độ cao 300m trở lên núi Ba Vì thường được bao bọc bởi lớp sương mỏng như khói, ngăn cản tầm nhìn, đứng cách nhau vài chục mét đã không nhìn rõ mặt. Từ cao độ 400, khí hậu giống như Đà Lạt thu nhỏ, nơi có đồi thông gợi cảm với nét lãng mạn mơ màng. Từ độ cao 600 m, ngay cả khi có nắng, sương vẫn bảng lảng trong cây, lá.

          Thời gian có nắng ở Ba Vì kéo dài trong ngày ở sườn Tây, nhưng không gay gắt vào mùa hè. Mùa đông điển hình bởi thời tiết á nhiệt đới gió mùa ẩm, với đỉnh điểm là những ngày tuyết rơi, băng giá, khung cảnh đỉnh núi Ba Vì đẹp tựa Châu Âu.

          Lượng mưa hàng năm từ 1890-2500mm, nhưng phân bố không đều, có sự khác biệt giữa sườn Đông và sườn Tây, từ chân núi lên đỉnh. Sườn Đông đón gió trong cả hai mùa nên lượng mưa cao hơn nhiều so với sườn Tây khuất gió, ở chân núi sườn Đông lượng mưa khoảng 2000 mm; khoảng 2200 mm ở cao độ 400, khoảng 2400 mm tại cao độ 600, từ độ cao 800 m, lượng mưa khoảng 2500mm. Núi Ba Vì cũng thường xuyên xuất hiện mưa dông do ngưng tụ nước nhiều hơn khu vực đồng bằng. Vào mùa hè, những cơn mưa dông bất chợt ào đến, xối xả, toàn bộ lâm phần oằn mình trong gió, ào ạt như khóc. Mưa rừng thườn rất ngắn, mưa tạnh, nắng và gió lại bừng lên, tạo nên một bức tranh phong cảnh hùng vĩ và sinh động.